Koronavirüse sürekli meydan okuyan, hastalığı küçümseyen, vefat edenlerin ardından “It is what it is!” yani “Neyse ne!” diye konuşan ABD başkanı Donald Trump, maalesef en sonunda kendi de hastalığa yakalandı. Amerikan gündeminde şok etkisi yaratan olay, piyasalarda dalgalanmalara sebep olurken; pandemi konusunu ciddiye alanlar başkanın tedbirsiz yaklaşımının böyle bir sonuca ulaşabileceği düşünüyorlardı.
3 Kasım seçimleri öncesi başkan adayı rakiplerin TV’deki ilk karşılaşmaları Cleveland, Ohio’da Salı günü gerçekleşmişti. Ne Trump ne Biden maske takmış, organizatörler koronavirüs testi yapılıp negatif çıktıklarını açıklamışlardı. Maske takmama kuralının dışında bırakılan Trump ailesi, Ivanka, Donald Trump Jr. ,Eric ve Tiffany, Cleveland Klinik doktorları tarafından ikna edilmeye çalışılsalar da kurala uymayıp, maske takmayı reddetmişlerdi.
Trump’ın danışmanlarından Hope Hicks’in Perşembe günü koronavirüs pozitif olduğu duyulduktan sonra, akşamüstü başkan Trump ile eşinin önlem amacıyla karantina başlattıkları ve test sonuçlarının beklendiği yönünde açıklama yapılmıştı. Gece geç saatlerde test sonucunu başkan Trump twitter üzerinden kendi paylaştı. Sonradan öğrendik ki başkan, danışmanı Hicks’in koronavirüs olduğunu duyduktan sonra Perşembe günkü programlarını iptal etmemiş, rutin planına devam etmeyi seçmişti. Oysa Hicks ile oldukça yakın çalışan başkanın koronavirüs kapmış olması ciddi ihtimal dahilindeydi.
Başkan sorumlu davranmadı ve Perşembe günü, başkanlık kampanyası için fon sağlamak amacıyla Bedminister New Jersey’deki golf kulübünde yüzlerce destekçisiyle maskesiz şekilde bir araya geldi. Kendini izleyen topluluğa “Pandeminin sonu çok yakın!” diye konuşuyordu. Gün boyu uyku halinde ve uyuşuk olduğu konuşuldu. Bir gün önce Minnesota’da miting düzenleyen başkanın miting dönüşü Air Force uçağında sürekli uyku halinde olduğu da görülmüştü.
Beyaz Saray personel şefi Mark Meadow, Cuma sabahı yaptığı açıklamada Başkan Trump’ın da eşi Melania Trump’ın da soğuk algınlığı vari hafif semptomlar gösterdiğini söylemişti. Cuma günü öğleden sonra, Donanma Komutanı, başkanın özel doktoru Sean Conley, Başkan Trump’a tedavi amaçlı Regeneron biyoteknoloji şirketinin antikor kokteylinden bir doz uygulandığını açıklandı. İlerleyen saatlerde başkanın ateşinin yükseldiği ve bitkin olduğu bilgisi geldi.
Cuma günü saat 18:15 civarı başkan Trump donanmaya ait helikopterle Walter Reed askeri hastanesine kaldırdı. Bir süre sonra başkanın kendini iyi hissettiğini söylediği videosu kamuoyuyla paylaşıldı. Trump, bitkin ve yorgun görünüyordu; solaryum bronzuluğunun yerini hastalığın yarattığı beyaz bir beniz almıştı.
Hastalığın seyrinde önümüzdeki günler kritik gibi görünüyor. Başkan hastaneye kanındaki oksijen seviyesinde düşüş olması nedeniyle kaldırıldıysa ne yazık ki endişeler artıyor. Ayrıca ilk aşamada tedavisinin Beyaz Saray’da olması planlanırken, aniden hastaneye kaldırılması ve hastanede birkaç gün kalması gerektiğine karar verilmesi kaygılandırıcı görünüyor. Henüz deneme aşamasında olan bir antikor kokteylinin başkan üzerinde uygulanması da muhtemel risklerin dahi göze alındığı kritik bir durum mu yaşanıyor sorusunu ne yazık ki akıllara getiriyor.
Seçimlere 32 gün kala yaşanan bu gelişmelerin seçime ve kampanyalara etkisinin ne olacağı ile ilgili de birçok yorum yapılıyor. En azından bir süre için kampanyalara ara verileceği kesin; ama bu sürenin ne kadar olacağı henüz tayin edilemiyor.
Trump’ın hastalığı hafif seyrederse yaklaşık bir hafta içinde toparlayabileceği düşünülüyor. Ancak durumu öksürük, ateş, nefes darlığı gibi belirtileri aşıp ciğerlerine iner, zatüree gibi durumlar yaşanır ve hatta ventilatör ihtiyacı doğarsa tedavinin aylarca sürebileceği söyleniyor.
Peki olağanüstü durumlar olur ve Başkanın hastalığı görevlerini yerine getiremeyecek derecede ilerlerse ne olacak?
1947 tarihli yasaya (Presidential Succession Act) ve Kennedy suikasti sonrası kabul edilen 1967 tarihli 25. Anayasa Değişikliğine (25th Amendment) göre, Trump’ın semptomları ağırlaşacak olursa, görevi geçici olarak devralacak kişi ilk sırada başkan yardımcısı Mike Pence olacak, başkanlık yetkileri Pence’e geçecek. Cuma günü Pence’in koronavirüs testinin negatif olduğu açıklandı.
Pence’in de hastalanması halinde devreye giren 25. Anayasa değişikliği’nin ikinci kısmı uyarınca, ikinci sırada Temsilciler Meclisi sözcüsü Nancy Pelosi bulunuyor. Pelosi’ye de test yapıldı ve şu an sonuçları bekleniyor. Pelosi sonrası sırada Senatör Chuck Grassley geliyor. Senatodaki ikinci adam sayılan, Iowa eyaletinin 40 yıllık senatörü Grassley’den sonra sıralamada 5. sırada Dışişleri Bakanı Mike Pompeo bulunuyor.
Donald Trump’ın başkanlık yetkilerinin devredilmesi için 25th Amendment’ın 3. Bölümüne göre, Chuck Grassley ve Nancy Pelosi’ye yetkilerini başkan yardımcısı Mike Pence’e devrettiğini belirten bir mektup yazması gerekiyor. Sonrasında yine bir mektup yazıp yetkileri kendine geri alabiliyor. Şu an için Trump’ın böyle bir mektup yazmadığı basın danışmanınca açıklandı. Beyaz Saray yetkilileri, başkanlık yetkisinin devrinin henüz söz konusu olmadığını söylüyor.
Trump, koronavirüse davetiye çıkartmıştı
“Make America Great Again” (Amerika’yı Tekrar Muhteşem Yap) iddiasındaki “America First” (Önce Amerika) diyen bir başkanın liderliğinde, Amerika’da 210 binden fazla insan koronavirüs pandemisi nedeniyle hayatını kaybetti. Dünya lideri ABD, bu sefer pandemi yüzünden koruyamadığı insanları ile ilk sıradaydı. Başkan Trump, pandemi için etkin önlemler almak yerine, Çin’i suçlamayı seçti; neredeyse hiçbir zaman virüsü ciddiye almadı.
Yalnızca Pandeminin ilk dönemlerinde, kısa bir süre, konunun önemini kavrayan başkan, 15 gün süreli sosyal mesafe kararları ilan ettiği 16 Mart’tan sadece 6 gün sonra 22 Mart’ta yeni ve farklı yönde kararlara geçeceğini twitterdan ilan ediyordu. 16 Nisan’da kiliselerin açılmasını önermiş sonrasında sık sık eyalet valilerine sosyal hayatı tekrar başlatmaları için baskı yapmaya başlamıştı. Okulların açılması konusu da politik bir mesele olmuştu. Vakaların tespiti için en önemli kriter olan testlerin bile bazen gereksiz derece fazla yapıldığını iddia ediyordu. Her geçen gün virüsün ciddiyetini biraz daha azaltacak konuşmalar yapıyor; toplumun bir kesimini etkileyip kimilerinin önlem almayı bırakmasına sebep oluyordu. Aşı ile ilgili gerçek dışı açıklamalarla toplumda beklenti yaratıyordu. Dr. Fauci gibi bu işin uzmanı olan kişileri sorguluyor, onlarla sürekli çelişiyordu.
Hastalığın ne kadar tehlikeli boyutlara ulaşabileceği konusunda pandeminin en başında bilgi sahibi edilmiş olduğu halde, bu bilgileri kamuoyundan saklamayı seçti. Kendini toplumda panik yaratmak istememekle savundu.
Cumhuriyetçi parti 2020 başkan adayı olarak açıklandığı gün, Beyaz Saray’a davet ettiği binden fazla destekçisine de, gerçekleştirdiği mitinglere katılımcı gelenlere de maske takıp, sosyal mesafe kurallarını uymalarını hiç önermemişti. Kendi de bu önlemleri gereksiz görüyordu, Demokratları pandemiyi gerektiğinden fazla abartmakla suçluyordu. Daha da fenası, bilim insanlarının sözlerini reddediyor; bilimsel dayanağı olmayan, yanlış ve kimi zaman tehlikeli önerileriyle Amerikan halkını pandemi konusunda yanıltıyordu. Başkan Covid-19 karşısında etkinliği kanıtlanmamış sıtma ilacı hidrosiklorokin kullanılmasını, hatta vücuda dezenfektan enjekte edilmesinin bile düşünülmesini öneriyordu. Başkanın bu yanlış ve ciddi sağlık sorunları yaratabilecek önerilerini içeren videolara Facebook ve Youtube gibi sosyal medya platformlarında yasak gelmişti.
74 yaşındaki başkan Trump, koronavirüs kapsamında uzmanlarca risk grubunda görülüyor. Erkekler kadınlara göre daha az bağışıklık üretirken, 50 yaş üstünde hastaneye kaldırılma oranlarının arttığı belirtiliyor. Ancak başkanın yaşında olup Covid-19’u yenenlerin sayısı da oldukça fazla. Başkanın bilinen bir sağlık probleminin olmaması da hastalığı kolayca atlatma şansını arttırıyor. Başkanın sosyal medyada alay konusu olan cheeseburger merakı ve kilo fazlalığı ise negatif faktörler olarak görülüyor. 190 boyundaki Trump’ın 110 kg.’ın üstündeki kilosu obezite sınırı sayılıyor.
Ekim 2020 itibariyle ABD’de koronavirüs vaka sayısı 7 buçuk milyona ulaştı; 213 binden fazla insan hayatını kaybetti. Amerikan toplumu dünya nüfusunun sadece %4’lük kısmını oluşturduğu halde, pandemiden hayatını kaybedilenlerin %20’den fazlası ne yazık ki Amerikalılardandı.
Trump ve Cumhuriyetçiler, başkan adayı Joe Biden ve Demokratları pandemiyi gerektiğinden fazla ciddiye alıp ekonomiye zarar vermekle suçluyorlardı. Biden ve Demokratlar ise önceliğin insan hayatı ve kamu sağlığı olduğunu savunuyor; bu önceliğe yönelik adımlardan sonra ekonominin düzeltilmesi, okulların açılması gibi konulara geçilmesini öneriyorlardı. Hayatın önlem alınmadan geri açılmasının sonuçlarının daha ağır olabileceği uyarısında bulunuyorlardı.
Koronavirüs test sonuçları negatif çıkan Joe Biden için de endişe ediliyor. Biden ve Trump’ın 90 dakika gibi uzun bir süre aralarında 5 metre mesafe ile gerçekleşen münazarada Trump’ın bağıra bağıra yaptığı konuşmalar esnasında virüsün iyice yayılmış olabilmesinden korkuluyor. Trump’ın semptomlarının kısa sürede hızla kötüye gidiyor olması sebebiyle, uzmanlar, Trump’ın Salı günü program sırasında da koronavirüs olduğu yorumlarını yapıyorlar. Umarım sorumluluk bilinciyle aylardır maske ile gezen ve Trump’ın bu nedenle dalga geçtiği Joe Biden, Trump’tan bulaşan virüslerle koronavirüse yakalanmaz.
Başkanın hastalığının koronavirüsü ciddiye almayan, önce topluma sonra da tüm insanlığa karşı sorumlu davranmayan herkes için bir ders olmasını; “beraber başaracağız” gibi söylemlerin imaj yaratma taktiği olarak değil; içselleştirilen bir strateji olarak benimsenmesini umuyorum. Başkan Trump’ın en kısa zamanda sağlığına kavuşmasını diliyorum.
Akıl ile bilimden yararlanarak sağlık, mutluluk ve huzura ulaşacağımız günlerin özlemiyle, New York’tan sevgiler gönderiyorum.
3 Ekim 2020 / New York