Besim Üstün yazıyor:
Domates, Patates, Soğan, Biber, Salatalık fiyatlarında astronomik artışlar can sıkmaya başlayınca Türkiye’yi yönetenler haliyle bu işe bir çözüm aramaya giriştiler. Ekonominin görünmeyen elinin piyasa fiyatlarını nasıl oluşturduğu bellidir. Yeterince arz varken, talep de dengeli iken normalde fiyatların artmaması gerekir.
Doğrudur, üretim maliyetleri, sermaye maliyetleri artmıştır ama aracı zinciri tarafında bu kadar astronomik artış da bir “müdahale” ihtiyacını beraberinde getirebilir.
Pazarda yangın varken soruna çözüm aramayıp, öylesine beklemek de doğru bir kamu yönetimi staretejisi olmasa gerek..
Ha şunu da söyleyeyim uzun dönemde sistem kökünden düzeltilmez, üretim maliyetleri düşürülmez, sermaye maliyetleri azaltılmaz ise “aracıyı ortadan kaldırayım” derken çiftçi tamamen açlıkla başbaşa bırakılır! Aman dikkat bin kere dikkat!
Bu iş yıllar içinde niye bu hale geldi, fiyatlar niye arttı, aracının bu artış da rolü nedir başka bir yazının konusu.. Çok yakında bu konuyu da ele alırım.
Benim bu yazıda üzerinde durmak istediğim konu; geçen yıl başarılı bir halka açılma dönemi geçiren, ŞOK’un bir anda domates, patates, soğan, patlıcan, salatalık, biber gibi ürünlerde tanzim satış fiyatlarının ble altında aniden kampanyaya başlaması.
Niye yalan söyleyeyim, bir süredir Şok’tan bazı ürünleri alıyorum ama bu konu alışveriş esnasında değil twiterda büyük bir gündem olduğu için dikkatimi çekti.
Baktım bazıları ŞOK’a “daha önce pahallı satıyordun, şimdi mi aklına geldi, reyiz sizi adam etti” diye saldırıyor. Diğer taraf ise “seçim diye reyizle birlikte hareket edip siyasi yatırım yapıyorsunuz değil mi” diye saldırıyor. Bir kısım ise ŞOK’un fırsatından yaralanmamaktan şikayetçi: “Niye sadece Ankara İstanbul’da yapıyorsunuz Anadolu’da da yapsanıza” diye twitterı ayağa kaldırıyor.
İlgimi çekti hemen google’ladım. Daha dakika bir gol bir önüme Temmuz 2018 haberi geldi.(https://www.haberturk.com/istanbul-haberleri/15949407-sok-marketler-patates-ve-sogani-1-99-tlye-satacak)
“Şok Marketler Patates ve Soğanı 1.99 TL’ye satacak” başlıklı haberde ŞOK’un doğrudan yerli çiftçiden alım yaparak patatesi ve soğanı tüketiciye çok ucuza ulaştıracağını yazıyordu.
Biraz daha araştırdım ve gördüm ki zaten ŞOK’un iş stratejisi sebze-meyveyi rakiplerine göre daha uygun fiyatlara sunmakmış..Bu nedenle de üreticiden doğrudan alım yapan bir sistem kurmuş..Yani konu ne Tanzim Satış fiyatlarına gelmek, ne de siyasi bir destek vermek.. ŞOK tamamen piyasa sistemi içinde BİM ve A101’e karşı rekabetçi bir üstünlük sağlamak için bu alanda lojistik zincir sistemine geçmiş! Uygun zamanda da olayı patlatmış.
Nitekim şu ana kadar BİM ve A101 sebze-meyve fiyatlarına bir müdahalede bulunamadı. Anladığım kadarıyla sistemleri müsait değil. ŞOK ise Tanzim Satış Fiyatları’na inmemiş, Tanzim Satışlar ŞOK’un sistemine ve fiyatlarına gelmiş!
Üşenmedim ŞOK bu işi niye sadece Ankara ve İstanbul Mağazaların’da yapabiliyor, onu da araştırdım. Sadece bu iki ildeki 1600 küsur ŞOK’ta söz konusu düşük sebze/meyve fiyatları mevcut. Çünkü halka açılmayı daha yeni gerçekleştirdikleri için sebze/meyve üretici-tükeci değer zincirini henüz Anadolu mağazlarına indirememişler.
Ben hükümetin yerinde olsam Tanzim Satış açıp bir yığın da maliyete katlanacağıma, “serbest pazar ekonomisine müdahale” eleştirilerine maruz kalacağıma ŞOK’un sistemini Anadolu’daki yaklaşık 5000 mağazasına yayması için onu desteklerim.
Kısa sürede diğer mareketlerde rekabet edebilmek için aynı sistemi kuracaklarından “aracı” sorunu da kendiliğinden çözülmüş olur. Şimdi anladınız mı durup dururken bilgisayarıma sarılıp niye domates , biber, patlıcan yazısı yazdığımı..
Heyecanlandım çünkü..ŞOK çözüm orada duruyor. Karar vericiler farkında değil! Şok şok şok!