'Hayır'cı kanada yakınlığı ile bilinmesine karşın 16 Nisan referandum sonuçlarına ilişkin yaptığı isabetli tahminle dikkatleri üzerine çeken Gezici Araştırma'dan referandum sonuçlarına ilişkin detaylı bir analiz geldi.
Gezici Araştırma'nın sahibi Murat Gezici'nin yaptığı referandum sonuçları analizine göre AK Parti'nin Kürt nüfusun yüksek oranda olduğu bölgelerdeki belediyelere atadığı 'KAYYUM'lar evet oylarını arttırdı. Çatışma ve kaostan yorulan bölge halkı kayyum atamaları sonrası belediye hizmetlerine ulaşır hale geldi ve bu da evet oylarını yükseltti.
Analizde dikkat çeken bir diğer nokta ise yerel seçimlerle ilgili öngörüler. Gezici'ye göre Kemal Kılıçdaroğlu'nun referandum sürecinde gösterdiği performans ve sonuçlara yansıyan çalışmaları asıl meyvesini 2019'da yapılacak olan yerel seçimlerde gösterecek. Özellikle 'hayır'ın yüksek çıktığı büyükşehirlerde CHP yerel seçimlerde belirgin etkinlik gösterebilir.
Gezici Araştırma sahibi Murat Gezici'nin analizinin detayları şöyle:
"Referandum sonuçlarını iki araştırma şirketi bilmişti bunlardan en isabetli bilen Gezici Araştırma Yönetim Kurulu Başkanı Murat Gezici Referandum sürecini yorumladı. Gezici Araştırma şirketi 2016’dan bu yana başkanlık sistemi ve anayasa değişikliği konusunda farklı zaman aralıklarında çeşitli kamuoyu araştırmaları yapmıştır. Bu araştırmalar çerçevesinde 1 Kasım 2015 seçimleri öncesi ve sonrasında halkın çok yüksek bir oranının -siyasi parti tercihi ne olursa olsun- böylesi köklü bir değişikliğe henüz hazır olmadığı ve sıcak bakmadığı görülmüştür. Anayasa değişikliği ve başkanlık sistemini isteyenlerin oranı %35’ler de başlayıp son bir buçuk aya kadar maksimum % 47’lere çıktığı görülmüştü. Mart Ayı sonu ve Nisan ayı içerisinde yapılan son iki araştırmada ise evet oylarının % 50’nin üzerine çıktığı görülmüştü. Nitekim 8-9 Nisan’da gerçekleştirdiği araştırma sonucu ile % 51.37 evet, yüzde 48.63 hayır olduğunu ile en isabetli sonucu açıklamıştı.
SOSYO-KÜLTÜREL YAPIYA GÖRE EVET VE HAYIR TERCİHLERİ
Gezici Araştırma'nın verilerine göre, referandumda eğitim düzeyi arttıkça hayır tercihinin yükseldiği ortaya çıktı.
Gençlerin (18-27 yaş) yüzde 60,5’i ve genç yetişkinlerin (28-35 yaş) yüzde 50,2’sinin tercihinin çoğunlukla 'hayır' yönünde olduğu görülürken, yetişkinlerin (36-54 yaş arası) çoğunluğunun tercihinin evet yönünde olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra 55 yaş üstü bireylerin ise yüzde 54,6’sının tercihinin 'hayır' yönünde olduğu görülmektedir.
Çeşitli meslek gruplarının referandum tercihleri araştırıldığında, Ev hanımlarının yüzde 64,4’ünün 'evet' dediği, işçilerin yüzde 54,4’ünün ve esnafların yüzde 54,2’sinin 'evet' yönünde olduğu görülürken devlet memurlarının yüzde 57,4’ünün, özel sektörde çalışanların yüzde 56,7’sinin ve öğrencilerin yüzde 65,9’unun tercihinin 'hayır' yönünde olduğu görülmektedir.
SEÇMENİN TERCİHİNİ ETKİLEYEN VE ETKİLEMEYEN FAKTÖRLER
Referandum sonuçlarına göre, 32 ilde “hayır” tercihi yapanların oranının daha yüksek olduğu görülmüştür. Özellikle turizm ve ağır sanayinin yoğun olduğu bu şehirlerde “hayır”ın yüksek çıkması seçmenin endişelerinin olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Saha araştırmalarında özellikle büyükşehirlerde, turizm ve ağır sanayinin yoğun olduğu, Türkiye ekonomisini büyük oranda etkileyen şehirlerde, kentli seçmenin hayır tercihinde bulunacağı ve uzlaşı istediği öngörülmüştü. Referanduma ilişkin olarak Kıyı bölgelerinde yaşayan Kürt kökenli seçmenin Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesinden farklı olarak milliyetçi-ulusalcı tandanslı seçmenle benzer bir yaklaşım sergilediği görülmektedir. ‘Hayır' oylarını veren cepheyle uzun süredir önemli bir politik teması olmayan Kıyı Bölgelerinde yaşayan Kürt kökenli seçmenin bu şekilde tezahür eden davranışı ileriki yıllarda Türk Siyasetinde yeni bir senteze yönelik sonuç doğurma potansiyeline sahip görülüyor.
KÜRT SEÇMEN NEDEN EVET DEDİ?
Özellikle Güneydoğu ve Doğu Anadolu’daki Kürt kökenli seçmenlerin son zamanlarda evet yönünde tercihlerindeki artışın nedenleri araştırıldığında ekonomik sıkıntılar, kayyum atamaları, sürecin belirsizliği gibi nedenleri değişik yönlerden etkili olduğu görülmüştür. Özellikle kendisini muhafazakar ve dindar olarak ifade eden Kürt kökenli seçmenlerin tercihlerinin evet yönünde yoğunlaştığı görülmektedir. Şanlıurfa gibi geleneksel ataerkil yapılanmanın yoğun olduğu iller dışında evet oyundaki belirgin yükselme özellikle Kayyum atamalarının vatandaşların hizmete ulaşma konusundaki memnuniyetinde kendini göstermiştir. Yaptığımız saha araştırmalarında, örneğin, Diyarbakır Sur ilçesinde Belediyenin Kayyum atamasından sonra vatandaşın belediye hizmetlerinden memnuniyeti ile oy verme eğilimleri açısından önemli bir korelasyon tespit edilmiştir. 7 Haziran seçimlerinde İktidar partisinin oyu yüzde 12 nispetinde iken 16 Nisan referandumunda bu oy yüzde 35.4 bulmuş olup, Diyarbakır ortalaması olan yüzde 32'nin üzerine çıkması bu bulgumuzu doğrulamıştır.
MHP SEÇMENİN BAHÇELİ'YE SADAKATİ YARA ALDI
Özellikle MHP açısından iktidar partisine yönelik alışılagelmiş söyleme tamamen zıt bir politikaya rağmen geleneksel lidere bağlılık ve köklü siyasi gelenek çerçevesinde MHP'li seçmenin Sayın Bahçeli'ye güven ve politikalarını takip konusunda coğrafi bölgelere göre anlamlı değişiklikleri farklılaşma gösterdiği gözlemlenmiştir. MHP siyasetinin en büyük belediyesi olan Adana'da 8 MHP'li belediyenin 7'de EVET oyunun yüksek çıkmasına karşın AK Partili Merkez ilçe belediyesinde Hayır oyunun yüksek çıkması Adana ilinde bunun açık bir örneği olarak görülmektedir. Ege ve Batı Akdeniz sahilinde ise MHP’li seçmenlerin bunun aksi yönünde bir politik tutum gösterdikleri ve Hayır oylarına yöneldikleri tespit edilmiştir.
KILIÇDAROĞLU'NUN HAYIR KAMPANYASI MEYVESİNİ YEREL SEÇİMLERDE VERECEK
Sayın Kılıçdaroğlu’nun referandum süreci boyunca siyasi duruşu, ılımlı politikası, toplumun her kesimine hitap edip sürecin siyasi tercihten öte demokrasi ve Cumhuriyet’i korumaya yönelik olduğunu ifade etmesi, halkın sempatisini kazandırmıştır.16 Nisan Referandumu açısından Özellikle İstanbul , Ankara ,İzmir gibi ülkenin lokomotif şehirlerinde Hayır oyunun yüksek çıkması ileriki yıllarda özellikle yerel seçimler açısından ilginç sonuçlar çıkarmaya aday olduğunu göstermektedir. Sayın Kılıcdaroglu Hayır cephesindeki doğal liderliği çerçevesinde parti içerisindeki muhalefet üzerinde de önemli bir güce sahip olmuştur.
ERDOĞAN SAHAYA ÇIKIŞI HEM EVETÇİLERİ HEM HAYIRCILARI ETKİLEDİ
Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan’ın son dönemlerde sahada oluşu bir kesimin “evet” tercihinde etkili olduğu gözlemlenirken bir kesimin “hayır” kararında etkili olduğu gözlemlenmiştir. Sayın Erdoğan’ın söylemlerini sert bulanlar, yapıcı bulmayanların yanı sıra Sayın Erdoğan’a toplumun büyük bir kesiminin de sempati beslediği ve tercihinde etkili olduğunu söylemek de mümkündür. Türk Politik yaşamında Menderes, Özal, Demirel’ den devir alınan gelenekte önemli kazanımlar edinen Sağ politikalar açısından Erdoğan'ın önemli bir mevki edindiği bu referandumda da tescil edilmiştir. Türk Halkı özellikle sistemsel anlamda önemli değişiklikleri ihtiva eden 16 Nisan referandumunda göstermiş olduğu tutum ile 15 Temmuz fetö darbe girişimi, Ortadoğu’da artan belirsizlikler, terör olayları ve küresel ekonomik sıkıntılara yönelik Sayın Erdoğan’a ve politikalarına olan güvenini tekrar göstermiştir. Burada özellikle Sayın Erdoğan'a yönelik destekle beraber teşkilatlardaki atalet, iktidara yakın medyanın ayrıştırıcı bir dil kullanması, anketlerdeki değişken ve yüksek oranların Evet oyu verecek seçmeni atalete sevk etmesi gibi sebeplerle özellikle İstanbul, Ankara gibi büyük illerde iktidara destek veren seçmen kitlesinde hayır oyuna yönelik anlamlı bir kayışın olduğu da gözlemlenmiştir.
SAADET PARTİSİ'NİN HAYIR TERCİHİ İSTANBUL'DA OY DAĞILIMI ETKİLEDİ
Saadet Partisi gibi Türk siyasi geleneğinde önemli bir misyonu ifade eden oluşumun referandumda Hayır oyu kullanacağını belirtmesi özellikle İstanbul ve belli özellik gösteren il ve ilçelerde dikkate alınması gereken sonuçlar doğurduğu gözlemlenmiştir. Milliyetçi kanadın önemli unsurlarından BBP seçmeni açısından referandum gerek üst yönetim ve gerekse seçmen açısından farklılaşmaya sebep olmuş, coğrafi bölgelere, refah seviyesi, eğitim durumu gibi pek çok göstergeye bağlı olarak önemli farklılaşmaları beraberinde getirmiştir.
16 Nisan referandumunun en belirgin sonucu toplumsal uzlaşma üzerine oluşturulacak yeni bir dil ile ülkenin içte ve dışta karşılaştığı aktüel sorunların çözümüne yönelik politikaların hızlı bir şekilde oluşturulmasının Hem iktidar hem de muhalefet cephesi içim elzem olduğudur.