ABD'de son iki günde yaşanan iki önemli gelişme Başkan Donald Trump'ın görevinden azledilmesi sürecinin başlatılması çağrılarının daha yüksek sesle dile getirilmesine neden oldu.
Önce Washington Post, Trump'ın Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov ile yaptığı görüşmede bir başka ülkeden gelen çok gizli bir istihbaratı paylaştığını bildirdi. Trump, bu haberi doğruladı ve buna hakkı olduğunu söyleyerek, bu kararını savundu.
Daha sonra New York Times gazetesi de, Trump'ın kısa bir süre önce görevden aldığı Federal Soruşturma Bürosu (FBI) Başkanı James Comey'den eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Flynn hakkında Rusya ile ilişkilerinden dolayı açılan soruşturmanın kapatılmasını istediğini öne sürdü. Beyaz Saray, bu iddiaları yalanladı.
KONGRE ÜYELERİ İLK KEZ DİLE GETİRDİ
Bu gelişmeler Trump için görevden azil sürecinin başlatılabileceğine dair yorumların daha yüksek sesle yapılmasına neden oldu. Bazı Temsilciler Meclisi üyeleri, azil sürecinin başlaması için başvuruda bulunabileceklerini açıklarken, ilk kez bir Cumhuriyetçi Kongre üyesi de bu ihtimali gündeme getirdi.
Temsilciler Meclisi'nin Cumhuriyetçi Üyesi Justin Amash, ''New York Times'ın haberinin doğru çıkması halinde Trump'ın Comey'den soruşturmayı durdurmasını istemesinin azil sürecinin başlatılması için yeterli zemini oluşturdu mu'' sorusuna "Evet" yanıtını verdi.
GÖREVDEN ALINIRSA ABD'DE BİR İLK OLACAK
ABD tarihinde 3 başkan görevden alınma süreciyle karşı karşıya kaldı ancak hiçbiri görevden alınmadı. Donald Trump için görevden alma kararı çıkarsa bu ABD tarihinde bir ilk olacak.
ABD BAŞKANLARI NASIL GÖREVDEN ALINIR, KARAR NASIL ÇIKIYOR?
ABD anayasası, Kongre'ye başkanın üç kategoriden en az birince suç işlemesine kanaat getirilmesi halinde görevden alma yetkisi veriyor.
Bu suçlar ABD'nin düşmanı olan bir ülkeye yardım etmek olarak tanımlanan "ihanet", siyasi fayda karşılığında para ya da hediye kabul etmeyi içeren "rüşvet" ve yasalarda kesin bir tanıma yer verilmeyen "ağır ve vahim suç" işlemek ya da "başka kötü davranışta" bulunmak olarak sıralanıyor.
ABD anayasa hukuku uzmanları, son kategoriye ne tarz eylemlerin girdiğinin net olmadığını belirtiyor. Ancak uzmanlara göre, genellikle bu kategorideki eylemlerde, kamuoyunun genelini doğrudan etkileyen ağır bir suçun işlenmesi ya da başkana duyulan güvenin ciddi şekilde kırılması kriterleri aranıyor.
ÜÇ BAŞKAN İÇİN GÖREVDEN ALINMA SÜRECİ İŞLETİLDİ
Bugüne kadar, üç başkan hakkında Kongre'de görevden azil süreci (impeachment) başlatıldı. Ancak tarihte bu süreç sonunda Kongre tarafından azledilen ve görevden alınan bir başkan yok.
Azil süreci aslında ABD'nin kuruluşu sırasında İngiltere'den uyarlanan bir sistem. Bu süreç; herhangi bir yargı sürecinde olduğu gibi yargılama, hüküm ve cezalandırma aşamalarından oluşuyor.
ABD'de başkan azil sürecinin tüm aşamaları Kongre'de gerçekleşiyor.
ÖNCE TEMSİLCİLER MECLİSİ SONRA SENATO
Sürecin başlatılması için ABD Kongresi'nin iki kanadından biri olan Temsilciler Meclisi'nde herhangi bir üye başkan hakkında azil süreci başlatmak için girişimde bulunabiliyor.
Bu başvuru daha sonra Temsilciler Meclisi Adalet Komitesi'nin önüne gidiyor. Burada azil sürecinin devam edip etmeyeceği kararı oy çokluğuyla alınıyor.
Bugüne kadar birçok başkan hakkında bireysel olarak azil süreci başlatma başvurusu yapıldı. Ancak bu başvurular genellikle Adalet Komitesi'nde reddedildi ve süreç de noktalandı. Adalet Komitesi'nin onay vermesi halinde bir de Temsilciler Meclisi'nde oylama yapılıyor.
Salt çoğunluğun kabul etmesi durumunda da azil süreci Senato'da devam ediyor. Burada ise davaya benzer bir süreç işletiliyor.
Başkanın azledilme talebine ilişkin kanıtlar ortaya konuyor, tanıklar dinleniyor. Başkan da ayrıca kendi savunmasını yapıyor. Senatörler de jüri görevi üstlenerek, nihai kararı veriyor. Bir başkanın azledilmesi için Senato'da üçte iki çoğunluk gerekiyor.
ÜÇ BAŞKAN ÜÇ HİKAYE
Amerikan tarihinde şimdiye kadar üç başkan için azil süreci başlatıldı, bunlardan ikisi Senato'da aklandı, biri kendi istifa etmek zorunda kaldı.
Başkan Andrew Johnson için dönemin Savaş Bakanı Edwin McMasters Stanton'ı yasaya aykırı bir şekilde kovduğu suçlamasıyla azil süreci başlatıldı. Senato'da 1868'de yapılan oylamada üçte iki çoğunluk sağlanamadı ve Johnson koltuğunu korudu.
Trump'ın hikayesinin en çok benzediği Başkan ise Richard Nixon. Neredeyse dünyanın en ünlü skandalı Watergate'in başrol oyuncusu Nixon'ın yaşadıkları, şu günlerde Trump'la karşılaştırılıyor.
Nixon'ın adamlarının Watergate iş merkezindeki Demokrat Parti'nin ofisine dinleme cihazı yerleştirdiği 1972'de ortaya çıktı. Skandal patlayınca yalnızca ABD değil dünya çalkalandı, yargıyı yanıltan ve delil karartan Nixon 1974 yılında istifa etmek zorunda kaldı. Zira istifa etmeseydi zaten azledilecekti.
1990'ların ikinci yarısında başkanlık koltuğunda Bill Clinton oturuyordu. Beyaz Saray stajyeri Monica Lewinsky ile Oval Ofis'te seks maceraları yaşayan Clinton, yeminli ifadesinde yalan söyleyince azledilme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. O dönem 49 yaşında olan Clinton'ın imdadına Senato'daki oylama yetişti ve beraat etti.